هدف: مهارت تعریف واژه یکی از مهارتهای پیچیده زبان است که دانش زبانی و فرازبانی نقش موثری در آن دارند. در این مطالعه مهارت تعریف واژگان اسمی کودکان مبتلا به اختلال ویژه زبان به لحاظ محتوایی (معنایی) و ساختاری مورد بررسی و مقایسه با کودکان طبیعی قرار گرفت.روش بررسی: این پژوهش از نوع مقطعی توصیفی-تحلیلی می باشد که در طی آن 32 دانش آموز انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفتند. 16 دانش آموز مبتلا به اختلال ویژه زبان مراجعه کننده به مراکز مشکلات یادگیری و مرکز توانبخشی شهید زارعی و 16 دانش آموز طبیعی نیز بصورت تصادفی انتخاب شده و از نظر سن، جنس و مقطع تحصیلی با گروه آزمایش همتا سازی شدند. سپس آزمون محقق ساخته تعریف واژه اجرا گردید و نتایج با استفاده از روش آماری تی-تست مورد مقایسه قرار گرفتند. پایایی این آزمون به روش همبستگی نمرات دو ارزشیاب مستقل محاسبه و روایی آن به صورت محتوایی ارزشیابی شد.یافته ها: گروه طبیعی میانگین امتیازات بالاتری نسبت به گروه دارای اختلال در هر دو جنبه محتوایی و ساختاری تعریف واژه کسب کردند بطوریکه میانگین و انحراف معیار امتیاز جنبه محتوایی تعریف واژه در گروه طبیعی45.87±12.22  و در گروه مبتلا 17.60±33.18 امتیاز بود و تفاوت دو گروه معنادار بود (P=0.025). میانگین و انحراف معیار امتیاز جنبه ساختاری تعریف واژه در گروه طبیعی 9.49±48.8 و در گروه مبتلا 12.85±38.18 از 70 امتیاز بود و دو گروه دارای تفاوت معنادار بودند (P=0.012).نتیجه گیری: مشکلات زبانی کودکان مبتلا به اختلال ویژه زبان اجازه بازنمایی معنایی جهت تشکیل و ارائه تعریفی جامع از واژه را نمی دهد. با وجودی که مهارت تعریف واژه در کودکان مبتلا به اختلال ویژه زبان ضعیف است، با طبقه بندی جنبه محتوایی و ساختاری تعریف واژگان اسمی مورد استفاده در این مطالعه همخوانی دارد. بنابراین امکان تقویت این مهارت با مداخله درمانگران گفتار و زبان بویژه در بخش معناشناختی و ساختاری وجود دارد. این مداخله ممکن است علاوه بر تقویت تعریف مفاهیم آشنا، به رشد تعریف مفاهیم جدید نیز کمک کند که نتیجه آن پیشرفت تحصیلی و ارتباطی این دسته از کودکان می باشد.

هدف: مهارت تعریف واژه یکی از مهارت های پیچیده زبان است که دانش زبانی و فرازبانی نقش موثری در آن دارند. آسیب شنوایی در کودکان، موجب تاخیر در فراگیری زبان درکی و بیانی می شود. این پژوهش با هدف بررسی و مقایسه رشد جنبه محتوایی تعریف واژه در کودکان کم شنوا و طبیعی در سنین5/7-5/4 ساله انجام شد. روش بررسی: این پژوهش از نوع توصیفی – تحلیلی به روش مقطعی مقایسه ای بود و جامعه ی آماری این مطالعه شامل 37 کودک کم شنوا ( با سمعک و کاشت حلزون) و 37 کودک بدون آسیب شنوایی 5/4 تا 5/7 سال در شهر کرج می باشد. در هر دو گروه 10 کودک در سن 5/5-5/4، 12 کودک در سن 5/6-5/5 و 15 کودک در سن 5/7-5/6 سال می باشند. در هر دو گروه مورد بررسی 15 دختر کم شنوا و 22 پسر کم شنوا هستند. آزمایه مورد استفاده آزمون مهارت تعریف واژه می باشد، که در سال 1390 توسط مهری محمدی برای سنین اول تا سوم ابتدایی ساخته شد و سپس مریم ملکیان در سال 1393 پایایی این آزمون را برای گروه سنی 4/5-7/5 سال تایید کرد. جهت تحلیل نتایج، از آزمون تی در نسخه ی 22 SPSS استفاده شده است. یافته ها: نتایج نشان داد که عملکرد کودکان کم شنوا در جنبه ی محتوایی، تفاوت معناداری با کودکان طبیعی دارد (007/0=p)؛ به طوری که کودکان طبیعی عملکرد بهتری را نسبت به کودکان کم شنوا از خود نشان داده اند. نتیجه گیری: با توجه به نتایج کسب شده، می توان نتیجه گرفت که مهارت تعریف واژه نیز همانند سایر مهارت های زبانی در کودکان کم شنوا دارای تاخیر بوده و نیازمند آموزش و توانبخشی می باشد.

زمینه و هدف: تعریف واژه یکی از مهارت های پیچیده زبانی است که آگاهی فرازبانی و سواد، نقش مهمی در آن دارند. این پژوهش با هدف بررسی و مقایسه رشد جنبه محتوایی تعریف واژه در کودکان 5.4 تا 5.7 ساله انجام شد.روش بررسی: این پژوهش از نوع مقطعی و توصیفی تحلیلی بود. آزمودنی ها شامل 107 دختر و پسر بودند که در رده های سنی اول (65-54 ماه)، دوم (77-66 ماه) و سوم (90-78 ماه) به شیوه نمونه گیری چند مرحله ای، از مهدکودک ها و مدارس مناطق 1، 7 و 17 تهران انتخاب شدند. تکلیف تعریف واژه روی آن ها انجام شد. پایایی تکلیف تعریف واژه به روش همبستگی نمرات دو ارزشیاب مستقل و روایی آن به صورت محتوایی بررسی شده است. برای تحلیل از روش های آماری کروسکال والیس و من ویتنی یو استفاده شد.یافته ها: با افزایش سن، میانگین نمره جنبه محتوایی تعریف واژه افزایش معنی داری پیدا کرد (p=0.001). البته افزایش میانگین نمره جنبه محتوایی در گروه سنی دوم و سوم، اختلاف معنی داری نداشت. بیشترین پاسخ مورد استفاده در همه سنین، پاسخ عملکردی بود. همچنین با افزایش سن، میزان استفاده از پاسخ خطا (p=0.002) و عینی (p=0.003) به طور معنی داری کاهش یافت و در مقابل، درصد استفاده از پاسخ ترکیبی نوع دوم افزایش معنی داری داشت (p<0.001).نتیجه گیری: با افزایش سن، کیفیت تعریف ها از نظر محتوایی بهبود می یابد و تعریف ها از پاسخ های عینی و عملکردی به سمت تعریف های ترکیبی نوع دوم پیش می روند.

هدف زبان از سه جزء محتوا، فرم و کاربرد تشکیل شده است که حیطه معناشناختی در زیرمجموعه محتوایی قرار می گیرد. در دانش معنایی به اطلاعاتی در زمینه ارتباط هر واژه با دیگر واژه های موجود در آن مقوله و مقوله های دیگر نیازمندیم. یکی از اجزای اصلی حیطه معناشناختی، دانش واژگان است که بسیاری از ارتباطات واژگانی ازجمله بازنمایی و سازماندهی آن ها در این شبکه شکل می گیرد. یکی از مفاهیم مهم در حوزه واژگان، سازماندهی ذهنی، ارتباطات و چگونگی شکل گیری موقعیت هر یک از واژگان در این شبکه است. یکی از تکالیفی که به سازماندهی واژگان و معنای آن ها در شبکه خزانه واژگانی کمک می کند تکلیف تعریف واژه است. تعریف واژه مهارتی است که به جنبه های مختلفی از رشد زبانی، فرازبانی، سواد و موفقیت های تحصیلی مربوط است. از تکلیف تعریف واژه برای بررسی سازماندهی مقوله های معنایی در واژگان ذهنی استفاده می شود. هدف از این مطالعه بررسی انواع تعریف کردن و نحوه رشد آن در کودکان طبیعی 7 تا 12 ساله بود که به مدرسه می رفتند.روش بررسی: پژوهش حاضر از نوع توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری شامل دانش آموزان طبیعی مقطع دوم تا ششم ابتدایی، از مناطق 1، 7 و 17 شهر تهران بودند. نمونه ها شامل 150 دانش آموز بودند که با روش نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب شدند. مهارت تعریف واژه با تکلیف تعریف واژه بررسی شد. در این تکلیف از دانش آموزان شرکت کننده تقاضا شد تا تعاریف خود را از واژگان بیان کنند. درنهایت تمام پاسخ ها و تعاریف، جمع آوری و بر اساس محتوا نمره دهی شد. پایایی تکلیف تعریف واژه به روش همبستگی نمرات دو ارزشیابی مستقل و روایی آن به صورت محتوایی بررسی شد. تحلیل آماری داده های زبانی حاصل از پژوهش با آزمون های تی مستقل، تحلیل واریانس و توکی، با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 22 انجام شد.یافته ها یافته های حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که با افزایش مقطع تحصیلی و سن دانش آموزان، روند رشد تعریف اسامی از طبقه پاسخ های عینی و عملکردی، به سمت طبقه پاسخ های ترکیبی نوع دوم پیش رفت و میزان استفاده از اصطلاحات سرطبقه، افزایش یافت. در واقع میانگین امتیاز جنبه محتوایی تعریف واژه، افزایش معنی داری داشت (P<0.001). همچنین عملکرد دختران در پاسخ های محتوایی بهتر از پسران بود و نمرات بالاتری کسب کردند.نتیجه گیری نتایج نشان داد با افزایش مقطع تحصیلی و سن دانش آموزان، کیفیت پاسخ های محتوایی به دست آمده از بخش محتوایی واژگان افزایش می یابد. در واقع، مفاهیم در شبکه معنایی و خزانه واژگان، به صورت سلسله مراتبی و شبکه ای از ارتباطات پیچیده سازماندهی می شود. همچنین با توجه به طبقه، پاسخ ها از مبتدی به پیشرفته و تعاریف از پاسخ های عینی و عملکردی به سمت تعاریف ترکیبی نوع دوم و رسمی تر پیشرفت می کند. در نهایت گفتاردرمان ها می توانند با توجه به نتایج به دست آمده از تکلیف تعریف واژه در محیط های آموزشی و بالینی استفاده کنند.

اهداف یکی از راه های بررسی توانایی تفکر کودک درباره زبان تعریف واژه است. تعریف واژه یک مهارت فرازبانی است که بازنمایی کننده جنبه ای از دانش واژگانی فرد درباره ماهیت و عملکرد زبان است. میزان موفقیت فرد در تعریف واژه مبین این موضوع است که او بر کاربرد زبان به عنوان یک نظام نمادین و ابزاری برای انتقال اطلاعات درباره جهان پیرامون و حالات درون و ایده ها و مقاصد خود آگاه شده است. مطالعات مربوط به مهارت تعریف واژه به دو جنبه محتوا و ساختار در رشد مهارت واژگان توجه می کنند. محتوا، بیان مختصات معنایی یک واژه است که در یک تعریف بیان می شود، ساختار نیز شکل نحوی یک تعریف و چگونگی فرمول سازی آن برای انتقال هرچه بهتر اطلاعاتی است که از یک واژه در ذهن وجود دارد. نظر به اهمیت حس شنیداری در فراگیری و کاربرد زبان و مهارت های فرازبانی، وجود مشکل یا تأخیر در کسب مهارت تعریف واژه در کودکان کم شنوا قابل پیش بینی است. با این حال این سؤال مطرح است که کم و کیف مهارت تعریف واژه در کودکان با آسیب شنوایی چگونه است. هدف از مطالعه حاضر بررسی مقایسه مهارت تعریف اسم از نظر محتوا و ساختار در کودکان کاربرکاشت حلزون و همتایان شنوای آن هاست. روش بررسی پژوهش حاضر مقطعی و از نوع توصیفی تحلیلی است. 16 کودک کاربر کاشت حلزون (هشت دختر و هشت پسر) پایه سوم دبستان (8 یا 9 ساله) به شیوه نمونه گیری دردسترس از مراکز کاشت حلزون تهران بر اساس معیارهای ورود شامل تحصیل در مدارس عادی، گذراندن 100 جلسه آموزشی کاشت حلزون، وضوح گفتار متوسط مطابق نظر آسیب شناس گفتار و زبان، احراز نشدن ناتوانی های ذهنی، کسب نمره قبولی در آزمون سنجش قبل از ورود به مدرسه و نگرفتن نمره مردودی در سال های قبل، انتخاب شدند. همچنین همه کودکان قبل از 3 سالگی پروتز کاشت را دریافت کرده بودند و در گوش دیگر از وسیله کمک شنوایی استفاده می کردند و بر اساس اذعان والدین به محض تشخیص افت شنوایی از سمعک تجویز شده متخصصان استفاده کرده بودند. 30 کودک گروه عادی (15 دختر و 15 پسر) به شیوه تصادفی ساده بر اساس معیارهای ذیل وارد پژوهش شدند: نداشتن مشکلات شنوایی، گفتار و زبان در محدوده عادی، نگرفتن نمره مردودی در سال های قبل، نداشتن مشکلات روانی و نداشتن ناتوانی های ذهنی. معیار خروج در این پژوهش عدم تمایل کودک یا خانواده به ادامه اجرای آزمون در حین مطالعه بود. در این مطالعه از آزمون تعریف اسم محمدی که برای زبان فارسی طراحی و اعتبارسنجی شده بود، استفاده شد. این آزمون، مهارت تعریف واژه دانش آموزان را در هفت مقوله حیوانات، شغل، میوه، مکان، اعضای بدن، وسایل غذاخوری و وسایل حمل و نقل ارزیابی می کند. اعتبار تکلیف تعریف اسم در جنبه محتوایی r=81% و در جنبه ساختاری r=91% بود که از طریق محاسبه همبستگی نمرات دو ارزشیاب مستقل برآورد شد. تحلیل آماری داده ها با نسخه 24 نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون های شاپیروویلک و من ویتنی انجام شد. تمامی مقایسه ها در سطح α =0/05 معنادار در نظر گرفته شد. یافته ها یافته ها حاکی از آن است که میانگین امتیازهای محتوایی و ساختاری تعریف اسم به طور معناداری در کودکان کاربر کاشت حلزون از همتایان شنوای آن ها کمتر است (P<0/001). کودکان کاربرکاشت حلزون در جنبه محتوایی به طور معناداری ﺑ ﻴ ﺸ ﺘ ﺮ از پاسخ های ﻋ ﻴ ﻨ ﻲ و کارکردی و در جنبه ساختاری به طور معناداری کمتر از صورت های بینابینی و ارسطویی استفاده کرده اند (P<0/001)، در حالی که کودکان شنوا در جنبه محتوایی بیشتر از پاسخ های ترکیبی نوع 1 و 2 و در جنبه ساختاری بیشتر از پاسخ های گروه، بینابینی و ارسطویی ناقص و کامل استفاده کردند. نتیجه گیری معناداری میانگین های به دست آمده در مقایسه جنبه محتوایی و ساختاری تعریف اسامی، حاکی از آن است که کودکان کاربر کاشت حلزون، در هر دو بخش محتوا و ساختار عملکرد پایین تری در مهارت تعریف اسم نسبت به کودکان شنوا داشته اند و به نظر می رسد الگوی رشد محتوایی و ساختاری تعریف اسم کودکان کاربر کاشت حلزون تقریباً مشابه کودکان شنوای کم سن تر است. با وجود نتیجه کسب شده از این کار پژوهشی، تدوین برنامه مدونی برای آموزش مهارت تعریف واژه در کودکان کاربر کاشت حلزون ضروری به نظر می رسد.

زمینه و هدف در مطالعات زبانی، جهت بررسی نحوی سازماندهی مفاهیم در واژگان ذهنی و نیز چگونگی رشد معنای کلمه از تکلیف تعریف واژه استفاده می شود. هدف از مطالعه حاضر، مرور نتایج تحقیقاتی است که روند رشد مفاهیم و سازماندهی آن ها را با استفاده از تکلیف تعریف واژه بررسی کرده اند.روش بررسی با استفاده از کلیدواژه های word defention, defenition skills, children مقالات منتشرشده در این مورد، در پایگاه های داده های معتبر همچون ASHA،Pubmed ،Elsevier ،Google Scholar ،Springer ، Science Direct و بانک های اطلاعاتی داخل کشور در بازی زمانی سال های 1980 تا 2014 مورد بررسی قرار گرفت.نتیجه گیری در تکلیف تعریف واژه از کودک خواسته می شود، واژه هایی را تعریف کند. پاسخ هایی که در این تکلیف بیان می شود، بر اساس صورت و محتوا نمره دهی می شود. سن، آگاهی فرازبانی و داشتن سواد، عوامل موثر در ارائه بهترین نوع تعریف هستند. با افزایش سن، روند رشد تعریف اسامی از پاسخ های عینی و عملکردی به سمت پاسخ های انتزاعی تر و مفهومی تر پیش رفته و میزان استفاده از اصطلاحات سرشاخه ای افزایش می یابد. چنین گذاری نشان دهنده این است که با افزایش سن، مفاهیم به صورت سلسله مراتبی و شبکه ای از ارتباطات سازمان دهی می شوند و سرشاخه با سطوح پایین تر ارتباط دارد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مقدمه و اهداف: در مطالعات زبانی، جهت بررسی نحوه ی سازماندهی مفاهیم در واژگان ذهنی و نیز چگونگی رشد معنای کلمه از تکلیف تعریف واژه استفاده می شود. هدف از مطالعه حاضر، مرور نتایج تحقیقاتی است که روند رشد مفاهیم و سازماندهی آنها را با استفاده از تکلیف تعریف واژه بررسی کرده اند. مواد و روش ها: با استفاده از کلیدواژه های Word Definition، Definitional Skills، Children مقالات منتش شده در این مورد، در پایگاه های داده ای معتبر همچون Science Direct Springer، Google Scholar، PubMed، ASHAو بانک های اطلاعاتی داخل کشور در بازه زمانی سال های 1965 تا 2017 مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه گیری: در تکلیف تعریف واژه از کودک خواسته می شود واژه ای را تعریف کند. پاسخ هایی که در این تکلیف بیان می شود، بر اساس صورت و محتوا نمره دهی می شود. سن، آگاهی فرازبانی و داشتن سواد، عوامل موثر در ارائه بهترین نوع تعریف هستند. با افزایش سن، روند رشد تعریف اسامی از پاسخ های عینی و عملکردی به سمت پاسخ های انتزاعی تر و مفهومی تر پیش رفته و میزان استفاده از اصطلاحات سرطبقه ای افزایش می یابد. چنین گذاری نشان دهنده ی این است که با افزایش سن، مفاهیم به صورت سلسله مراتبی و شبکه ای از ارتباطات سازماندهی می شوند و سرطبقه با سطوح پایین تر ارتباط دارد.

مقاله پیش رو با رویکرد توصیفی انتقادی به نقد و بررسی «واژه­نامۀ توصیفی خاتم­سازی» به قلم نسرین طباطبایی پرداخته است؛ کتاب مذکور در سال 1382 به رشته تحریر درآمده است. در این راستا جنبه­های صوری و ساختاری کتاب به لحاظ رعایت اصول نگارش علمی و همچنین محتوایی به لحاظ اهمیت مطالب و چیستی آن مورد بررسی واقع شده است. در شرایطی که مطالعات کتابخانه­ای خاتم­کاری اندک و با ابهاماتی مواجه بوده، نوشتار منابع هر چند با کاستی­هایی دارای ارزش­های معنوی برای خاتم­کاری محسوب می­گردد. در این کتاب مؤلف توانسته برای نخستین بار واژگان تخصصی خاتم­کاری را گردآوری و توصیف نماید که ارزشمند و درخور تحسین است؛ در عین حال نقص­هایی در روش ارائه، توصیف ناکافی در تعاریف واژگان و اصطلاحات تخصصی، فقدان برخی واژه­های ضروری نیز بر آن مترتب است. از نظر صوری به لحاظ شیوه نگارش، نظام ارجاع­دهی، ایرانیک نکردن برخی واژه­ها و .. در کتاب دیده می­شود. همچنین از نظر محتوایی ایرادهایی مانند نبود حد و مرز دقیق میان تعاریف برخی مدخل­ها، تعاریف کوتاه و ناقص، فقدان برخی واژه­های ضروری، عدم ارجاع مناسب و نبود فهرست به چشم می­خورد. در این پژوهش سعی شده علاوه بر تبیین نقصان به بازتعریف واژگان نیز پرداخته شود.